Pećka patrijaršija položila je temelje modernog srpskog nacionalnog identiteta, ona je stvorila srpsku nacionalnu svijest za šta je, sa istorijskog stanovišta, Mehmed-paša Sokolović imao ogromnu zaslugu, izjavio je večeras Srni u Andrićgradu doktor istorijskih nauka Miloš Ković.
„Srpski nacionalni identitet, srpska samosvest nastaje još u srednjem veku, od doba Svetog Save i Nemanjića, kada nastaje autokefalna Srpska pravoslavna crkva, nakon čega dolazi knez Lazar i tursko doba“, rekao je Ković, koji je i vanredni profesor na Odjeljenju za istoriju na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu.
On je naglasio da je Pećka patrijaršija tada uobličila moderni nacionalni identitet Srba.
„Ali tada Pećka patrijaršija prihvata to nasleđe, i u 16, 17. i 18. veku, i ono što se uradile države na zapadu, Francuska apsolutistička monarhija, Španija, Engleska, Švedska i Rusija, to je uradila Srpska crkva u našem slučaju“, istakao je Ković.
Uoči predavanja o temi „Mehmed-paša Sokolović u srpskoj istoriji“ u Andrićevom institutu, Ković je naglasio da je veoma interesantno to na koji način ova ličnost može da utiče na istoriju ako je sa 18 godina promijenio vjeru i postao „pravovjerni osmanlija“.
„Njegov značaj za srpsku istoriju je ogroman. Mi ne znamo tačno šta nam govore istorijski izvori, i mi to očekujemo da nam otkriju kolege istoričari iz Turske. Mi ne znamo šta je tačno Mehmed-paša Sokolović želeo te 1557. godine, kada je obnovljena Pećka patrijaršija. Mi znamo da je Mehmed-paša Sokolović tada bio treći vezir“, naveo je Ković.
Prema njegovim riječima, sa stanovišta državnog interesa sigurno je da je Mehmed-paša želio da se osloni na Srbe, u nastavku pohoda prema katoličkom Habsburškom carstvu, jer on već 1551. godine uspostavio saradnju sa Srbima, i to u Banatu, odnosno tadašnjem Bečkereku, sa kojima je imao prepisku, i to na ćirilici, na srpskom jeziku.
On je rekao i da je Mehmed-paša Sokolović, u vojnom smislu, postavio svoje rođake, poturčenjake, na cijelom potezu od Budima do Hercegovine, koji su ratovali sa katoličkim svijetom.
Ković je istakao da su tada liturgije služene na srpskom jeziku, da bi 1557. godine došlo do stvaranja Pećke patrijarišije, odnosno tijela koje je bilo kadro i sposobno da plaća porez, a to su morali da rade i patrijarh i vladike.
„Srpska patrijaršija tada je dobila ogromni autonomiju, samoupravu, a za to je godišnje morala da plaća namete i poreze. Unutar Patrijaršije postojala je potpuna sloboda, a prvi patrijarh bio je Makarije Sokolović, rođeni brat ili sinovac, zavisno od istorijskih izvora, Mehmed-paše Sokolovića“, naveo je Ković.
On je naglasio da su i naredna tri srpska patrijarha bila iz roda Sokolovića.
Prema njegovim riječima, Mehmed-paša Sokolović je tada, u doba pojačane islamizacije, usporio taj proces i odupro se pritiscima rimokatoličke crkve, i unijaćenju Srba.
„Pećka patrijaršija dobila je tada od Otomanskog carstva jurisdikciju čak i nad katoličkim svetom, tako da su srpski patrijarsi uzimali poreze i od katolika u Bosni, koji su se zbog toga žalili sultanu“, rekao je Ković.
SRNA
