Kuća u kojoj je djetinjstvo proveo nobelovac Ivo Andrić i dalje je zaključana za brojne turiste koji bi željeli da je posjete, a opština Višegrad uputila je inicijativno pismo sadašnjim vlasnicima, porodici Ploskić u Švedskoj, da objekat bude vraćen opštini.
Skromna kuća sa lijeve obale rijeke Drine, koja se nalazi nedaleko od višegradske ćuprije, bila je vlasništvo Andrićevog tetka Ivana i tetke Ane Matkovščik, sa kojima je Ivo i odrastao.
Njega je u Višegrad dovela majka Katarina Andrić 1894. godine, kada je imao dvije godine. Odrastanje dječaka uz puno ljubavi i pažnje koju su mu u novom domu pružili tetak i tetka, kao i ambijent ove varoši, obilježiće Andrićev život i stvaralaštvo.
Njegov ponovni susret sa gradom svog djetinjstva bio je 1953. godine, kada je Andrić bio već značajan i cijenjen književnik. Te godine, Andrić je poklonio opštini kuću koju mu je ostavila tetka Ana Matkovščik.
Direktor Srednje škole „Ivo Andrić“ iz Višegrada Divna Vasić govori da je Andrića, kada je poslije mnogo godina došao u Višegrad, na željezničkoj stanici dočekao cijeli grad.
„Posjetio je tada najznačajnije institucije, kulturno-umjetnička društva, a u sali stare gimnazije obratio se učenicima, profesorima i svojim Višegrađanima“, priča Vasićeva za Srnu.
Ona podsjeća da je Andrić tada rekao da ga raduje što je tu poslije toliko godina „i da izlazi sa uzbuđenjem, isto kao što je izlazio pred svog učitelja Ljubomira u prvom razredu osnovne škole“.
To je bila Andrićeva prva posjeta Višegradu nakon Drugog svjetskog rata. On je posjetio značajne društvene i kulturne institucije, ali ne i kuću u kojoj je proveo djetinjstvo. Kuća koju je Andrić poklonio gradu, već je bila prodata i u privatnom vlasništvu jedne višegradske porodice.
Vasićeva navodi da su u periodu od nekoliko dana u Sreskom sudu u Višegradu sklopljena dva ugovora o darovanju kuće opštini Višegrad, koja ju je prodala i dobijeni novac od 180.000 dinara uložila u izgradnju Doma kulture u Višegradu.
Tako je Višegrad ostao bez piščeve kuće, koja je, kako je nekada planirano, trebalo da bude zavičajni muzej.
„Andrić, koliko je poznato, nikada javno nije govorio o tome, niti je opština Višegrad uspjela kuću ponovo da otkupi. Kasnije je bilo takvih pokušaja, ali se sve na tome i završilo“, kaže Vasićeva.
Ona napominje da svoju vezanost za grad i želju da pomogne školama i mladim ljudima u njihovom daljem obrazovanju najbolje ilustruje sačuvano Andrićevo pismo upućeno direkciji gimnazije u Višegradu u kojem nagradu za roman „Gospođica“ u iznosu od 200.000 dinara poklanja gimnaziji.
„Molim Vas da taj prilog primite kao dokaz mojih svakidašnjih veza sa Višegradom i moje privrženosti tome gradu moga djetinjstva. Molim Vas da tu sumu upotrijebite bilo za nabavku knjiga ili učila, bilo na koji drugi način kojim ćete Vašim učenicima olakšati rad u školi“, navodi se u pismu.
Ovaj spis čuva se u ljetopisu višegradske gimnazije kao dokaz trajne veze pisca sa gradom svog djetinjstva.
Od 1976. godine na Andrićevoj rodnoj kući nalazi se natpis „U ovoj kući djetinjstvo je proveo Ivo Andrić“.
Povodom obilježavanja vijeka od Andrićevog rođenja 1992. godine, Skupština opštine Višegrad donijela je odluku o vraćanju kuće u vlasništvo opštine, ali je ona kasnijim imovinskim zakonima vraćena vlasnicima.
Rukovodstvo opštine Višegrad krajem prošle godine uputilo je inicijativno pismo porodici Ploskić, koja je sadašnji vlasnik, da kuća bude vraćena opštini.
Načelnik opštine Višegrad Mladen Đurević rekao je Srni da je Andrićeva kuća od velikog značaja za ovaj grad, te da bi ona trebalo da bude jedna od atrakcija za turiste koji dolaze u Višegrad.
„Opština Višegrad na ovaj način treba da se oduži Ivi Andriću i ispravi nepravdu koja je učinjena prije više od pola vijeka, kada je kuća koju je Ivo poklonio gradu – prodata“, smatra Đurević.
Opština je zainteresovana da uđe u pregovore sa sadašnjim vlasnicima, ali oni nisu odgovorili na pisma koja su im upućivana.
Poslije Andrićeve smrti, u Višegradu je 1976. godine ustanovljena književna manifestacija posvećena piščevom djelu – „Vrijeme i mostovi“.
Već sljedeće godine, manifestacija je nazvana „Višegradska staza“. U vrijeme održavanja manifestacije 1985. godine otkriveno je spomen-obilježje piscu, u parku pored same ćuprije.
Danas se ispisuje nova istorija Višegrada u kompleksu od kamena nastalom na ušću dvije rijeke, Drine i Rzava.
Piščevu viziju kamena ispunjenu smislom prepoznao je drugi veliki umjetnik Emir Kusturica, koji je piscu u čast sagradio Andrićgrad. Andrić se tako vratio u svoj zavičaj.
SRNA
