Doktorant na Odsjeku za savremenu istoriju na Gazi univerzitetu u Ankari Enes Demir istakao je večeras na skupu u Andrićgradu posvećenom životu Mehmed-paše Sokolovića da je riječ o ličnosti koja je podjednako važna za tursku i srpsku istoriju i istakao da je, zahvaljujući njegovom geniju, Otomanska imperija postala supersila.
„Jedna od najvažnijih ličnosti Osmanskog carstva Mehmed-paša Sokolović rođen je u selu Sokolovići u okrugu Rudo koji je pripadao Višegradskom kadiluku. U turskoj istoriografiji ne postoje jasne tvrdnje o njegovom etničkom porijeklu“, rekao je Demir na predavanju u Andrićevom institutu pod nazivom „Život Mehmed-paše Sokolovića“.
On je naveo da su italijanski velikodostojnici, koji su bili u neposrednom kontaktu sa Mehmed-pašom Sokolovićem u periodu kada je već bio veliki vezir, govorili da je došao iz reda srpskih despota.
Drugi izvori navode da je rođen je u pravoslavnoj porodici u selu Sokolovići, 1505. godine kao Bajo.
Njemački istoričar Johan Vilhelm Cinkajsen navodi da je, prema nekim italijanskim izvorima, Mehmed-paša rođen u Trebinju, blizu Raguze, odnosno Dubrovnika i da je ime njegovog oca Dimitrije.
Prema istorijskim izvorima, poznat je podatak da je prvo obrazovanje dobio u srpskom manastiru Mileševa od svog ujaka koji je tu bio monah, kao i da je bio pomoćnik sveštenika.
Demir je istakao da su ga osmanski službenici regrutovali u osmansku vojnu službu 1521. godine.
„Mehmed-paša Sokolović prvo je predstavljen sultanu Sulejmanu Veličanstvenom, a zatim odveden u jedrenski saraj. Bio je podvrgnut oštroj vojničkoj disciplini, a zatim je, kako bi mu bilo pruženo dalje obrazovanje, prebačen u Topkapi saraj“, naveo je on.
Tokom boravka u Topkapi saraju bio je na raznim funkcijama, a službe je mijenjao naročito u periodu od 1535. do 1545. godine.
„Govorili su da je bio vrijedan, pouzdan i lijepog ponašanja, čime je dosegao visoke položaje u državnoj upravi i vojsci“, dodao je Demir.
Demir je dodao da je Mehmed-paša Sokolović imao još dva mlađa brata, a kada je dosegao visoki položaj, braću je uključio u državnu službu.
„Otac Mehmed-paše Sokolovića se 1540. godine preselio u Istanbul i prelaskom na islam uzeo muslimansko ime Mehmed Celaletin Sinan. Zajedno sa njim, krenuo je i Mehmed-pašin srednji brat koji je po dolasku u Istanbul ubrzo ušao u državnu službu, razbolio se i umro. U vrijeme kada je Mehmed-paša imenovan za velikog vezira, umire mu i otac koji je tada bio u Solunu, te Mehmed-paša ostaje sam sa majkom“, rekao je Demir.
Prema njegovim riječima, Mehmed-paša Sokolović imao je tri sina – Kurd-bega, Hasan-pašu i Ibrahim-hana.
Demir kaže da je Mehmed-paša bio vrijedan mladić koji se dokazao za kratko vrijeme i 1549. godine imenovan je za rumelijskog beglerbega. To je bila funkcija koja je značila prekretnicu u njegovom životu jer je to zvanje značilo i neposredno približavanje najvišoj vlasti.
On je istakao da su svi vojni i diplomatski uspjesi otvorili put Mehmed-paši da 1565. godine sa svojih 59-60 godina postane veliki vezir.
Prema njegovim riječima, sa administrativnim, političkim i strateškim genijem Mehmed-paše, Otomanska imperija je postala supersila tog perioda koja kontroliše cijeli svijet.
„U ime sultana, Mehmed-paša je rukovodio carstvom u sijenci, održavajući vlast i veliku snagu Osmanske imperije. Sa lakoćom je obavljao velike poslove“, kaže Demir.
On je dodao da je Mehmed paša Sokolović ubijen 20. oktobra 1579. godine u konaku Sultan Ahmed džamije na Atmejdanu kada mu je, dok je bio na sastanku, prišao jedan čovjek iz Bosne kome je on činio mnoga dobročinstva, rekavši da treba da preda molbu.
„On se približio paši, zabo mu jatagan u grudi i teško ga ranio. Mehmed paša Sokolović preminuo je te večeri od od zadobijenih rana“, dodao je Demir.
Postoji više tvrdnji u vezi sa stradanjem Mehmed-paše Sokolovića, a jedna od njih je da su u njegovo ubistvo umiješane strane sile koje su bile uznemirene time što su Osmanlije doživjele vrhunac moći.
Demir ističe da je Mehmed paša Sokolović svoje bogatstvo i imovinu usmjerio u brojne vakufe – zadužbine koje je podigao širom Osmanskog carstva.
„Osim političkih i vojnih zasluga, Mehmed-paša je u Bosni najpoznatiji po mostu u Višegradu koji je projektovao glavni osmanlijski arhitekta Mimar Sinan“, istakao je Demir.
Neke od zadužbina Mehmed-paše Sokolovića u Osmanskom carstvu su most na Drini podignut je 1577-1578. godine, vakuf u Beogradu izgrađen 1570. godine, te džamija u Istanbulu iz 1578. godine, koju je u njegovu čast izgradio Mimar Sinan.
SRNA
